.: 6 mar 2010

6 marzo 2010

"ORA ITALIO" - Pierangelo Bertoli - 1992a Jaro

................................................................................

!!! ĈIO ŜANĜIS ...

al plimalbono !!!

http://www.youtube.com/watch?v=ifIVo2xMwOA

................................................................................

Lejzer Ludwik Zamenhof - n. Bjalistoko (PL - ex Rusa LT) 15:12:1859 - m. Varsovio 14:04:1917

Jen la genia pola kuracisto kaj poliglota erudito kiu konceptis internacian lingvon: ESPERANTO-n. (Ĉi tie en juna fotportreto) ........................................... "...Tiu ĉi loko de mia naskiĝo kaj de miaj infanaj jaroj donis la direkton al ĉiuj miaj estontaj celadoj. En Bjelostoko la loĝantaro konsistas el kvar diversaj elementoj: rusoj, poloj, germanoj kaj hebreoj; ĉiu el tiuj ĉi elementoj parolasapartan lingvon kaj ne amike rilatas la aliajn elementojn en tia urbo pli ol ie la impresema naturo sentas la multepezan malfeliĉon de diverslingveco kaj konvinkiĝas ĉe ĉiu paŝo, ke la diverseco de lingvoj estas la sola, aŭ almenaŭ la ĉefa kaŭzo, kiu disigas la homan familion kaj dividas ĝin en malamikaj partoj. Oni edukadis min kiel idealiston; oni min instruis, ke ĉiuj homoj estas fratoj, kaj dume sur la strato kaj sur la korto, ĉio ĉe ĉiu paŝo igis min senti, ke homoj ne ekzistas: ekzistas sole rusoj, poloj, germanoj, hebreoj k.t.p. Tio ĉi ĉiam forte turmentis mian infanan animon, kvankam multoj eble ridetos pri tiu ĉi "doloro pro la mondo" ĉe la infano. Ĉar al mi tiam ŝajnis, ke la "grandaĝaj" posedas ian ĉiopovan forton, mi ripetadis al mi, ke kiam mi estos grandaĝa, mi nepre forigos tiun ĉi malbonon..." (Litero al Borovko 1895, el "Literoj de L. L. Zamenhof", vol. 1° pp. 343-4).

Zamenhof kaj Esperanto

Zamenhof

En Bjalistoko (ruse Bielostok, pole Bialystok) meze de la 19a jarcento vivis krom judoj (ĉ. 70 %) ankaŭ multaj poloj, rusoj kaj germanoj. Tiu multkultura loko estis la sceno por la unuaj 14 vivjaroj de Lejzer Ludwik Zamenhof, kiu naskiĝis tie en 1859.

Kiel lernanto li estis tre sukcesa, ankaŭ poste en la gimnazio en Varsovio. Pro lia freneza ideo pri "monda lingvo" li poste en la profesio estis ege fiaskanta, ĉar li foruzis multon de siaj mono kaj tempo por la planlingva projekto. En 1878, en la lasta lerneja jaro, li festis kun samgimnazianoj sian naskiĝtagon. Jam tie ili parolis pri projekto de Lejzer kun la titolo "Lingwe Uniwersala". Sed mallonge poste la amikoj jam ne plu okupiĝis pri la afero.

Lejzer studis en 1879 ĝis 1881 en Moskvo medicinon. Pro financaj problemoj de la patro, sed eble ankaŭ pro la kontraŭ-judaj pogromoj en 1881 Lejzer devis reveni al Varsovio, kie li finstudis en 1886. Ĉar li ne trovis sufiĉe da laboro kiel normala kuracisto, li poste plustudis por fariĝi okulkuracisto, ankaŭ en Vieno. Sed sin kaj sian familion vivteni, tion li kapablis nur post 1900.

Kiam li en 1887 eldonis libreton, kiu prezentis la lingvo-projekton "Lingvo Internacia", li estis ankoraŭ sufiĉe riĉa, pro sufiĉe bona statuso de la patro (kiu laboris kiel cenzuristo) kaj ĉefe la doto, kiun li ricevis mallonge antaŭe edziĝinte kun Klara Silbernik. Sed la altaj kostoj, kiujn kaŭzis la forsendado de informiloj pri la "Lingvo Internacia", kaj profesia katastrofo por sia patro, de kiu Lejzer povis savi lin nur kontraŭ alta monsumo, malriĉigis lin tiel, ke li devis vivi plurajn jarojn sen sia nova familio por serĉi en diversaj urboj eblon por sin vivteni kiel okulkuracisto.

Post 1900 multo pliboniĝis. Liaj enspezoj povis pli kaj pli kovri la elspezojn, la "Lingvo Internacia" (Esperanto) disvastiĝis en okcidenta Eŭropo, Lejzer Zamenhof povis eĉ plurfoje vojaĝi al kongresoj ekster la Rusa Regno. Granda ŝoko estis al li la unua mondomilito, kiu komenciĝis en 1914 kiam Lejzer kaj Klara estis en Germanio por pluvojaĝi al la Uk transiĝante per Parizo. Ili povis reveturi nur malfacile reenigi al Varsovio, pere de Svedio kaj Finnlando.

Zamenhof, kiu jam kiel infano estis ofte malsaneta, kaj kiu krome estis forta fumanto, malsaniĝis kaj mortis en 1917 en Varsovio.

Ziko M. Sikosek, 2003

(El "biblioteko"de "LERNU!")

`Historio` `de` `planlingvoj`

Se oni volas kredi al pluraj Esperanto-propagandistoj, jam ĉiam vivis homoj kiuj revis pri lingvo kiel Esperanto. Nu, mi ne povas aserti ke tiuj homoj ne ekzistis, sed mi ne trovis taŭgajn fontojn pri tio. Jes, oni scias pri lingvo-planadoj, pri gestaj lingvoj kaj specialaj skribo-sistemoj el la antikvo. Sed ili ne estis "planlingvoj" en la moderna senco.

"Planlingvo" estas konscie kreita por plifaciligi inter-etnan komunikadon. Homo aŭ grupo de homoj prezentas planlingvo-projekton, do planon por nova lingvo. Se homoj uzas lingvon laŭ tiu plano, tiam estiĝas nova planlingvo. La plej multaj projektoj restas nur projektoj. Laŭ Dulichenko oni scias pri 912 projektoj ĝis 1973. Ĉirkaŭ ses fariĝis "duonplanlingvoj", do estis almenaŭ iomete iam uzataj. Nur Esperanto estas vere uzata planlingvo.

Longan tempon la plej multaj revantoj pri "universala lingvo" pensis unuavice pri sistemoj por ideale priskribi la mondon. Tiuj "filozofiaj lingvoj" kutime ne estis celitaj por buŝa komunikado, ofte nur por skribi. Ankaŭ la famaj Comenius kaj Leibniz celis precipe tian lingvon.

Eble la unua projekto de planlingvo estis de la anonima "Carpophorophilus" el 1732. Plimultiĝis tiaj projektoj en la 19a jarcento. La plej fama estis la unua duonplanlingvo, nome "Volapük" de la katolika pastro Johann Martin Schleyer el suda Germanio. Li "kreis" ĝin en 1879/80 kaj sukcesis trovi relative multajn adeptojn, sed ĉirkaŭ ekde 1887-90 la movado disfalis pro internaj disputoj.

En 1887 eldoniĝis la unua libreto kiu prezentis la projekton "Lingvo Internacia" de anonima d-ro Esperanto. Ĝi estis la pseŭdonomo de la ruslanda juda kuracisto Lejzer Zamenhof. La unuaj parolantoj de tiu lingvo vivis en Rusio, kien Volapük nur malmulte enpenetris. Tamen, multaj Esperanto-pioniroj estis eks-Volapük-anoj, ekz. Ludwig Meier, Antoni Grabowski, Paul Nylen, Henrik Bulthuis, sed ankaŭ Zamenhof mem, kiu montris en kontraŭ-Volapüka artikolo ke li konis tiun lingvon sufiĉe bone.

Zamenhof konsciis tre bone ke lingvo ne povas esti la produkto de sola homo. Li jes estis laborinta pri sia projekto multajn jarojn, sed prezentis nur relative malgrandan gramatikon kaj malgrandan vortaron. Same grava estis ke Zamenhof kaj aliaj esperantistoj komprenis la gravecon de literaturo por la normo de lingvo.

Multaj amikoj de planlingvo volis pli orientiĝi je jam ekzistantaj latinidaj lingvoj. Ekzemplo estas la konata matematikisto Guiseppe Peano, kiu en 1903 prezentis projekton de plisimpligita Latino ("Latino sine flexione"). En 1907/08 la eks-esperantisto Louis de Beaufront kaj la logikisto Louis Couturat esperis interesigi la esperantistojn pri "Ido", sed vane. Ilia projekto ne estis reformprovo, sed bazo de nova duon-planlingvo. Nur relative malmultaj esperantistoj transiris al Ido. (Legu ĉi tie pri la Ido-krizo.)

Ankaŭ pli poste estis provoj allogi esperantistojn kaj neesperantistojn al tiaj projektoj. Ili estas nomataj kutime "naturalismaj" planlingvo-projektoj, sed laŭ mi simple imiti latinidajn lingvojn ne estas aŭtomate "nature". En 1922 aperis "Occidental" de la estonia germano Edgar von Wahl; eks-esperantisto; en 1928 "Novial" de la fama lingvisto Otto Jespersen; kaj en 1951 "Interlingua" de Alexander Gode.

Dum Novial estis preskaŭ tute ne uzata, Latino sine flexione, Ido, Occidental kaj Interlingua povas esti nomataj duonplanlingvoj. Nur Ido kaj Interlingua nuntempe havas ankoraŭ ŝajne iom da parolantoj.

Ziko M. Sikosek, 2003

(El "biblioteko"de "LERNU!")

La Manifesto de Prago (pri Esperanto) - Julio 1996.

La 81a Universala Esperanta Kongreso, kunsidinta en Prago ekde 20a ĝis 27a de julio 1996, kun partopreno de 2965 personoj alvenintaj de 65 Ŝtatoj, aprobis sekvantan dokumenton:

MANIFESTO DE PRAGO DE LA MOVADO POR LA INTERNACIA LINGVO ESPERANTO

Ni, anoj de la tutmonda movado por la progresigo de Esperanto, direktas ĉi tiun manifeston al ĉiuj registaroj, internaciaj organizaĵoj, kaj homoj de bona volo, deklaras nian intencon firmvole plu labori por la celoj ĉi tie esprimitaj, kaj invitas ĉiun unuopan organizaĵon kaj homon aliĝi al nia strebado.

Lanĉita en 1887 kiel projekto de helplingvo por internacia komunikado, kaj rapide evoluinta en vivoplenan, nuancoriĉan lingvon, Esperanto jam de pli ol jarcento funkcias por kunligi homojn trans lingvaj kaj kulturaj baroj. Intertempe la celoj de ĝiaj parolantoj ne perdis gravecon kaj aktualecon. Nek la tutmonda uzado de kelkaj naciaj lingvoj, nek progresoj en la komunikad-tekniko, nek la malkovro de novaj metodoj de lingvo-instruado verŝajne realigos jenajn principojn, kiujn ni konsideras esencaj por justa kaj efika lingva ordo.

1. DEMOKRATIO.

Komunika sistemo kiu tutvive privilegias iujn homojn sed postulas de aliaj ke ili investu jarojn da penoj por atingi malpli altan gradon de kapablo, estas fundamente maldemokratia. Kvankam, kiel ĉiu lingvo, Esperanto ne estas perfekta, ĝi ege superas ĉiun rivalon en la sfero de egaleca tutmonda komunikado.

Ni asertas ke lingva malegaleco sekvigas komunikan malegalecon je ĉiuj niveloj, inkluzive de la internacia nivelo.
Ni estas movado por demokratia komunikado.

2. TRANSNACIA EDUKADO.

Ĉiu etna lingvo estas ligita al difinita kulturo kaj naci(ar)o. Ekzemple, la lernejano kiu studas la anglan lernas pri la kulturo, geografio kaj politiko de la anglalingvaj landoj, precipe Usono kaj Britio. La lernejano kiu studas Esperanton lernas pri mondo sen limoj, en kiu ĉiu lando prezentiĝas kiel hejmo.

Ni asertas ke la edukado per iu ajn etna lingvo estas ligita al difinita perspektivo pri la mondo.
Ni estas movado por transnacia edukado.

3. PEDAGOGIA EFIKECO.

Nur malgranda procentaĵo el tiuj kiuj studas fremdan lingvon, ekmastras ĝin. Plena posedo de Esperanto eblas eĉ per memstudado. Diversaj studoj raportis propedeutikajn efikojn al la lernado de aliaj lingvoj. Oni ankaŭ rekomendas Esperanton kiel kernan eron en kursoj por la lingva konsciigo de lernantoj.

Ni asertas ke la malfacileco de la etnaj lingvoj ĉiam prezentos obstaklon por multaj lernantoj, kiuj tamen profitus el la scio de dua lingvo.
Ni estas movado por efika lingvoinstruado.

4. PLURLINGVECO.

La Esperanto-komunumo estas unu el malmultaj mondskalaj lingvokomunumoj kies parolantoj estas senescepte du- aŭ plurlingvaj. ĉiu komunumano akceptis la taskon lerni almenaŭ unu fremdan lingvon ĝis parola grado. Multokaze tio kondukas al la scio de kaj amo al pluraj lingvoj kaj ĝenerale al pli vasta persona horizonto.

Ni asertas ke la anoj de ĉiuj lingvoj, grandaj kaj malgrandaj, devus disponi pri reala ŝanco por alproprigi duan lingvon ĝis alta komunika nivelo.
Ni estas movado por la provizo de tiu ŝanco.

5. LINGVAJ RAJTOJ.

La malegala disdivido de potenco inter la lingvoj estas recepto por konstanta lingva malsekureco, aŭ rekta lingva subpremado, ĉe granda parto de la monda loĝantaro. En la Esperanto-komunumo, la anoj de lingvoj grandaj kaj malgrandaj, oficialaj kaj neoficialaj, kunvenas sur neutrala tereno, dank' al la reciproka volo kompromisi. Tia ekvilibro inter lingvaj rajtoj kaj respondecoj liveras precedencon por evoluigi kaj pritaksi aliajn solvojn al la lingva malegaleco kaj lingvaj konfliktoj.

Ni asertas ke la vastaj potencodiferencoj inter la lingvoj subfosas la garantiojn, esprimitajn en tiom da internaciaj dokumentoj, de egaleca traktado sendistinge pri la lingvo.
Ni estas movado por lingvaj rajtoj.

6. LINGVA DIVERSECO.

La naciaj registaroj emas konsideri la grandan diversecon de lingvoj en la mondo kiel baron al komunikado kaj evoluigo. Por la Esperanto-komunumo, tamen, la lingva diverseco estas konstanta kaj nemalhavebla fonto de riĉeco. Sekve, ĉiu lingvo, kiel ĉiu vivaĵospecio, estas valora jam pro si mem kaj inda je protektado kaj subtenado.

Ni asertas ke la politiko de komunikado kaj evoluigo, se ĝi ne estas bazita sur respekto al kaj subteno de ĉiuj lingvoj, kondamnas al formorto la plimulton de la lingvoj de la mondo.
Ni estas movado por lingva diverseco.

7. HOMA EMANCIPIĜO.

Ĉiu lingvo liberigas kaj malliberigas siajn anojn, donante al ili la povon komuniki inter si, barante la komunikadon kun aliaj. Planita kiel universala komunikilo, Esperanto estas unu el la grandaj funkciantaj projektoj de la homa emancipiĝo aŭ projekto por ebligi al ĉiu homo partopreni kiel individuo en la homara komunumo, kun firmaj radikoj ĉe sia loka kultura kaj lingva identeco, sed ne limigite de ili.

Ni asertas ke la ekskluziva uzado de naciaj lingvoj neeviteble starigas barojn al la liberecoj de sinesprimado,komunikado kaj asociiĝo.
Ni estas movado por la homa emancipiĝo.

6 marzo 2010

"ORA ITALIO" - Pierangelo Bertoli - 1992a Jaro

Per la versione italiana clicca sulla bandiera

NE POST LA 6-a DE FEBRUARO 2011...

ITALA ESPERANTA FEDERACIO

78a Itala Nacia Kongreso 2011

FLAGETNOMBRILO DE VIZITANTOJ - ekde 1.12.2009

KONEKTITAJ UZANTOJ KAJ ILIAJ DEVENOJ - ekde 1.12.2009

FAMEGAJ, HISTORIAJ BLOGISTOJ

Amikaj blogoj kaj utilaj kunligoj

INTERESAJ MONDESPERANTAJ ADRESOJ

ADRESOJ KUN LISTOJ DE MONDESPERANTAJ RETEJOJ

Esperanta humuro: 1- Besta koncerto - Concerto bestiale

Esperanta humuro: 2-BRAVECO

Esperanta humuro: 3-DANKON

Esperanta humuro: 4-LA FELIĈECO

Esperanta Humuro: 5- Ne tre rapida morto

Esperantlingvaj blogoj el Wikia: La malferma Esperanto-komunumo

Esperantlingvaj blogoj

Postoj arkivo

Etikedoj

Kiu estas tiu ĉi deknaŭjarcenta sinjoro?

"LERNU!" ESTAS GRANDEGA INTERRETA KOMUNUMO DE TUTMONDAJ ESPERANTISTOJ

VERDA EŬROPA ESPER(ANT)O

La Nacioj de la Tero

"Lingvoj gravas"

Kiu stranga flago estas ĉi tiu?

Paco funebras

Mia portreto (sekvas familianoj kaj geamikoj)

Mi estas vere laca

Estu bonvenaj al ĉiuj geami-katoj!

Ni havas degenerintan filon

Ami-katoj

Ĉiam mia edzino Klotildo estas nenifaranto

Mia priplorata, ruĝa amikato "STALIN"

Mi deĉenigis ĵaluzon de Lilì

"SALUTON! Mi estas Miù"

"Bbauuu!!!", mi estas "Ridolino", amiko de hundoj kaj katoj de ĉi tiu bonhumora esperanta familio.

Vidu ĉi tie kion mi faris!

Esperanto en la (animala) Mondo

Lejzer Ludwik Zamenhof - n. Bjalistoko (PL - ex Rusa LT) 15:12:1859 - m. Varsovio 14:04:1917

Zamenhof kaj Esperanto

Historio de planlingvoj

La Manifesto de Prago (pri Esperanto) - Julio 1996.

Listo de Esperantlingvaj blogoj el "Skribitaj Pensoj" (vidu en la listo) de Luis Guillermo R. R.

PER LA VERSIONE ITALIANA clicca sulla bandiera

FLAGETNOMBRILO DE VIZITANTOJ - ekde 1.12.2009

KONEKTITAJ UZANTOJ KAJ ILIAJ DEVENOJ - ekde 1.12.2009

..... JURAJ KARATERIZOJ DE LA BLOGO ..... (CARATTERISTICHE GIURIDICHE DEL BLOG)

Datenoj pri vizitoj ekde horo 0.00 de 01.08.2007

`Historio` `de` `planlingvoj`